W poprzednim wpisie, starałam się wytłumaczyć mechanizm kaskady krzepnięcia. Koagulologia zajmuje się całością jako nauka o mechanizmach krzepnięcia i fibrynolizy. I ja Wam wytłumaczę jakie badania wchodzą w jej skład. A tutaj mierzony jest czas.
Koagulologia – probówka
Badania, którymi zajmuje się koagulologia muszą zostać pobrane do odpowiedniej próbówki. Mam tutaj na myśli próbówkę z antykoagulantem, jakim jest cytrynian. Dzięki temu, po odwirowaniu, uzyskujemy ubogopłytkowe osocze cytrynianowe. Osocze, jak już wspominałam we wpisie o rodzajach probówek, zawiera czynniki krzepnięcia, ale koagulologia jest zatrzymana. A właściwie procesy krzepnięcia nie zachodzą, ale można oznaczyć w takim materiale stężenie oraz aktywność czynników krzepnięcia, bo nie uległy one zużyciu. Wciąż znajdują się w tym osoczu. Wykonanie badań nie zaburza i nie inicjuje krzepnięcia w probówce, ponieważ w celu wykonania odpowiednich analiz pobiera się tylko wymaganą ilość osocza, ale reszta zostaje nienaruszona.
Koagulologia – aPTT
Nazwa jest skrótem z języka angielskiego activated partial thromboplastin time, czyli czas częściowej tromboplastyny po aktywacji. Czasami można jeszcze spotkać nazwę „czas kaolinowo-kefalinowy”, ale jest to zapis niepoprawny. Koagulologia w tym badaniu to wskaźnik sprawności drogi wewnątrzpochodnej kaskady krzepnięcia. Sprawdzana jest aktywność takich czynników jak: V, VIII, IX, XI, XII oraz protrombina, czyli czynnik II, ale oczywiście jest to pośredni test. Wszystkie powyższe czynniki można oznaczyć w testach i badaniach dedykowanych, w celu oceny ich stężenia.
W celu oznaczenia aPTT najpierw dodaje się do osocza tę częściową tromboplastynę, czyli odczynnik, który zawiera aktywator układu kontaktu. Są to ujemnie naładowane cząsteczki, bardzo często kaolin (stąd historyczna nazwa), ale nie tylko. Następnie substytut fosfolipidów, najczęściej pochodzenia zwierzęcego, ale także roślinnego. Na końcu chlorek wapnia. Na szczęście dla wszystkich, nie wykonuje się tego ręcznie, w tym momencie analizatory wiedza po jakim czasie dodać odpowiedni odczynnik, jak długo wirować i tak dalej.
Koagulologia – aPTT wartości referencyjne
Krew pobraną na cytrynian można przechowywać długo, wiadomo, ale po pewnym czasie wyniki pod hasłem „koagulologia” będą niediagnostyczne. Oznacza to, że nie powinny zostać użyte, gdyż nie zostały zachowane wszelkie zasady i procedury. Jeśli idzie o aPTT, czas przechowywania powinien wynosić maksymalnie 6 godzin. Wartości referencyjne tego parametru to około 22-33s, ale w zależności od odczynników, zakresy sięgają nawet 40s. Parametr ten jest bardzo wrażliwy na błędy związane z pobieraniem. Obniżona wartość głównie świadczy o nadkrzepliwości i zwiększonym ryzykiem z tym związanym. Może także występować w stanach zapalnych, ale nie jest wskazaniem do leczenia. Wydłużony czas aPTT może mieć wiele przyczyn:
- Wrodzony niedobór czynników krzepnięcia
- Choroba von Willebranda
- Leczenie nadkrzepliwości
- Zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC)
- Niektóre postacie zespołu antyfosfolipidowego
- Powstanie inhibitora krzepnięcia
- Znaczne uszkodzenie lub marskość wątroby
- Niedobór witaminy K
Jak widać, znakomitą większość stanowią stany związane w miarę bezpośrednio z krzepnięciem. Dopiero na ostatnich pozycjach widać wątrobę i witaminę K, ale one tez mają swój związek z krzepnięciem krwi. Te same czynniki często mają wpływ na drugi popularny parametr, jakim jest czas protrombinowy.
Koagulologia – PT
Czas protrombinowy to z angielskiego prothrombin time, ale tłumaczy się to bezpośrednio. Uważany jest za wskaźnik, który będzie sprawdzał iw skazywał nieprawidłowości, które mają swoje źródło lub znaczenie w drodze zewnątrzpochodnej. Mówi się też o sprawdzeniu czynników witamino-K-zależnych, czyli takich, gdzie witamina K jest konieczna w ich powstaniu. Są to na przykład czynniki VII, II i X, ale PT sprawdza także aktywność fibrynogenu i czynnika V. Tutaj również do badań wykorzystuje się osocze cytrynianowe, do którego dodawana jest tromboplastyna (zawiera czynnik tkankowy) oraz chlorek wapnia. Tutaj PT jest mniej wrażliwe niż aPTT, ponieważ koagulologia zezwala na przechowywanie tej próbki do 24 godzin.
Koagulologia – INR
Tutaj z oznaczeniem sprawa nie jest taka do końca prosta. Dużo zależy od odczynnika, jeśli chodzi o wynik, a istnieje grupa leków zwana antagonistami witaminy K (warfaryna, acenokumarol), które wymagają monitorowania właśnie za pomocą czasu protrombinowego, ale należy to uściślić. Wprowadzono taki parametr, jak INR. Jest on po to, by osoba, która te kontrole musi wykonywać w odpowiednim momencie, mogła na przykład taki INR oznaczyć za granicą, podczas swojego pobytu na wakacjach chociażby. Jak to? A no tak to, ze jest to parametr wyliczany ze wzoru. Nie będę go tutaj przytaczać, jest on całkiem prosty, ale absolutnie do nikomu niepotrzebny. Ci bardziej dociekliwi mogą dać znać, jeśli będą chęci, będziemy rozwijać temat, ale sądzę, że to nie jest informacja, którą można się pochwalić cioci na urodzinach. Wracając. INR to międzynarodowy znormalizowany współczynnik (z ang. International normalized ratio). Dzięki temu, wynik jest wyrażony po prostu w jednostkach, oznacza to, że nie ma po nim żadnych innych jednostek, jak sekundy milimole, gramy na litr. Zostało to tak pomyślane, by wynik z każdego laboratorium mógł zostać odpowiednio zinterpretowany, bez uwzględniania wewnętrznych wartości referencyjnych.
Koagulologia – wartości referencyjne PT
Jeśli chodzi o powyższy INR to właściwie nie istnieje coś takiego, jak wartości referencyjne. Tutaj najczęściej mówi się o zakresie terapeutycznym. Nie ma wartości dla zdrowych osób. Parametr został stworzony do monitorowania leku. Najczęściej wynosi on 2-3, ale to lekarz prowadzący ustala indywidualnie, w jakim zakresie powinno się INR znajdować. On też instruuje pacjenta o odpowiednim postępowaniu po otrzymaniu wyniku. U osób nieleczonych wynik PT podaje się głównie w sekundach. Zakres referencyjny to około 10-13s. Czasami można się spotkać ze współczynnikiem PT. Jest to iloraz PT osocza pacjenta i PT kontroli. Wartości referencyjne mówią o 0,8-1,2. Jakie mogła być przyczyny wydłużenia czasu PT lub wzrostu INR? Takie jak:
- Leczenie antagonistami witaminy K
- Niedobór witaminy K
- Ciężkie uszkodzenie wątroby
- DIC
- Leczenie przeciwkrzepliwe
- Obecność inhibitorów krzepnięcia
- Czasami obecność zespołu antyfosfolipidowego
Według podręcznika pod redakcją profesor Aldony Dembińskiej-Kieć Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, na podstawie którego powstał ten tekst, skrócenie czasu PT występuje rzadko i nie ma znaczenia diagnostycznego.
Kaogulologia – podsumowanie
Koagulologia zajmuje się badaniami dotyczącymi krzepnięcia krwi. Dwa główne, opisane w tym tekście to czas protrombinowy, czyli PT oraz czas częściowej tromboplastyny po aktywacji, czyli aPTT. Są to najczęściej wykonywane i najbardziej podstawowe parametry, ale to nie znaczy, że jedyne. Jest ich jeszcze sporo, więc koagulologia powróci w kolejnych postach, wszystko po kolei.
Tymczasem dajcie znać czy jest to dla Was zrozumiałe i czy się przydało. A jeśli się przydało, to może warto wysłać znajomemu?
Do przeczytania!
Obraz Felix Mittermeier z Pixabay
