wapń

Wapń – czasami zagraża życiu!

Wapń już się gdzieniegdzie przewijał, ale uważam, że warto wiedzieć o nim nieco więcej. Jestem Wam winna artykuł, w którym dowiecie się nieco więcej o gospodarce tym pierwiastkiem. Na początku zatem małe przypomnienie, a później to, co dla Was powinno być ważne i co możecie z tego wynieść. Nie przedłużajmy więc.

Wapń i jego ilości

Nasz organizm to około 1,0-1,33 kg wapnia, u dorosłego człowieka. Aż 99% z tego znajduje się w kościach, ale pozostała część ma bardzo ważne funkcje do spełnienia. To właśnie ten pierwiastek reguluje pracę naszego układu nerwowego. Jest też odpowiedzialny za skurcze mięśni, ale nie tylko, bo bierze udział w krzepnięciu krwi i odporności. Sporo jak na 1%, prawda? Na moją matematykę, wychodzi tego około 10g. W związku z tym, że taka mała ilość odpowiada za tak ważne procesy organizm, musiał wypracować sobie odpowiednie mechanizmy, które będą regulowały ilość tego pierwiastka.

Wapń zjonizowany i całkowity

Czasami na wynikach można zobaczyć powyższe sformułowania. Dla diagnosty/lekarza/pielęgniarki lub kogokolwiek, opiekującego się pacjentem, ważny jest ten zjonizowany. Bo to on świadczy o tym, ile tego wapnia jest aktywnego, gotowego do działania. Wapń, jeśli nie znajduje się w kościach, krąży w organizmie. Może być związany z albuminami, ale też krążyć, jako jony wapnia, Ca2+. I to właśnie ta druga forma jest aktywna metabolicznie, czyli może brać udział w reakcjach. Wartości referencyjne dla wapnia całkowitego to 8,5 – 10,5 mg/dl (2,1 – 2,6 mmol/l), a dla wapnia zjonizowanego są to wartości 4,5 – 5,6 mg/dl (1,05 – 1,3 mmol/l). Jak widzicie, zakresy są dosyć wąskie, ale t co ważniejsze to fakt, że wapń zjonizowany (czyli ten aktywny) stanowi jedynie połowę wapnia całkowitego.

Ciekawostka
Należy pamiętać, by nie pobierać krwi, w celu oznaczenia wapnia, do probówek, które na ściankach mają rozpylone antykoagulanty inne niż heparyna. Z racji tego, że wapń bierze udział w tworzeniu się skrzepu w probówce, ich działanie polega na wiązaniu wapnia, przez co nie może on się związać z odpowiednimi receptorami. Ale jeśli będzie związany przez antykoagulant, to też go nie oznaczymy.

Utrzymanie wapnia

By nasz bohater znajdował się na odpowiednim poziomie, muszą współgrać ze sobą trzy procesy:

  • Wchłanianie z przewodu pokarmowego
  • Uwalnianie lub odkładanie się wapnia w kościach
  • Wydalanie wapnia z moczem

Jeśli gospodarka wapniowa jest zaburzona, może to wynikać z problemów na każdym z tych procesów oddzielnie lub na wszystkich łącznie.

  1. Wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego:
    • Zwiększają: witamina D, zasadowica, zwiększona podaż wapnia w diecie
    • Zmniejszają: kwasica, kalcytonina, glikokortykosteroidy
  2. Uwalnianie wapnia z kości (czyli mobilizacja, wzrost resorpcji)
    • Zwiększają: parathormon (PTH), peptyd PTH podobny (PTHrP), witamina D, kwasica, unieruchomienie, glikokortykosteroidy (silne leki przeciwzapalne), nadmiar hormonów tarczycy, niedożywienie białkowe
    • Zmniejszają: zasadowica, aktywność fizyczna, podaż wapnia i fosforanów w diecie, witamina D
  3. Resorpcja zwrotna, czyli ograniczenie wydalania wapnia z moczem
    • Zwiększają: PTH, PTHrP, witamina D, hipowolemia (nadmiar osocza), zasadowica, diuretyki tiazydowe (czyli leki działające moczopędnie)
    • Zmniejszają: kalcytonina, kwasica, hipowolemia (odwodnienie), diuretyki pętlowe (działają w innym miejscu nie te poprzednie), glikokortykosteroidy, aminy katecholowe (adrenalina, noradrenalina, dopamina).

Wszystkie powyższe przypadki prowadzą do wzrostu kalcemii, czyli stężenia wapnia we krwi. Organizm ludzi utrzymuje wapń w dość wąskich wartościach referencyjnych, ale jednocześnie zależy to od wielu czynników takich jak: dieta (w tym ekspozycja na słońce), prawidłowej funkcji gruczołów przytarczycznych, prawidłowej funkcji nerek i prawidłowego metabolizmu obrotu w kostnego.

Hiperkalcemia

Jeśli wapń, a właściwie jego gospodarka są zaburzone, objawy są dość niecharakterystyczne. Najczęściej wykrywa się takiego zaburzenia podczas rutynowych badań, czyli przypadkiem. Zwiększenie stężenia wapnia we krwi może prowadzić do hiperkalcemii. Objawy pojawiają się w stanach dość ciężkich. Diagnozuje się ten stan po dwukrotnym oznaczeniu, gdzie wapń będzie powyżej wartości referencyjnych. Objawy często dotyczą przewodu pokarmowego, czyli mam tu na myśli wymioty, nudności, zaparcia, a w efekcie może rozwinąć się choroba wrzodowa). Dochodzą do tego też objawy takie jak depresja, dezorientacja, padaczka, a nawet śpiączka.

Wapń w zwiększonej ilości może też dawać objawy takie jak arytmia, a przy dużej hiperkalcemii nawet zatrzymanie pracy serca. Nerki tez nie pozostają obojętne, ponieważ pojawia się wielomocz, gdyż chcą one pozbyć się wapnia z organizmu. W efekcie może rozwinąć się kamica nerkowa. Hiperkalcemię powodują głównie nowotwory, na drugim miejscu jest nadczynność przytarczyc, ale może także być ona wynikiem rodzinnych rzadkich schorzeń. Przedawkowanie witaminy D i A również może doprowadzić do takich powikłań, zatem należy bardzo uważać ze stosowaniem wszelkich suplementów. Jak zawsze zresztą.

Hipokalcemia

Stanem odwrotnym do powyższego jest stan, kiedy wapń znajduje się poniżej wartości referencyjnych. Stan taki nazywamy hipokalcemią. Niewielkie obniżenie zazwyczaj nie daje objawów. Spore natomiast jest stanem zagrożenia życia. Można to poznać po nadmiernej pobudliwości mięśni, ale też drętwieniu i takim jakby „kurczeniem się”. Prowadzi to do tężyczki. Dość niewinna nazwa, ale nie jest to nic przyjemnego, przekonałam się o tym osobiście, nie polecam. Ostatecznie stan, kiedy wapń w organizmie znajduje się w ilościach, lekko mówiąc, niewystarczających może prowadzić też do padaczki i skurczu mięśni krtani, co w efekcie (znacząco) utrudnia oddychanie, a w dalszej części… rozumiecie. Hipokalcemia prowadzi też do arytmii, a silna nawet do zatrzymania krążenia.

Jakie są przyczyny hipokalcemii? Pierwsze do niewystarczająca podaż wapnia, następnie są nadmierne wydalanie wapnia z moczem, zmniejszone uwalnianie z kości, ale też nadmierne odkładanie. Hipokalcemia pojawia się w niedoczynności przytarczyc, przewlekłej chorobie nerek. Dlaczego? Ponieważ, tak jak już wspominałam w artykule o witaminie D, nerki biorą udział w jej tworzeniu i „uzdatnianiu”. Kiedy zatem nie pracują prawidłowo, nie ma odpowiedniej ilości witaminy D w organizmie, która by tę gospodarkę wapniem regulowała. Hipomagnezemia prowadzi także do hipokalcemii. Stan, kiedy wapń znajduje się w obniżonych ilościach we krwi, jest dużo rzadszy niż, niż hiperkalcemia. Jednakże bardzo często rozwija się wśród pacjentów z oddziałów intensywnej terapii, gdzie pacjenci zmagają się z wieloma ciężkimi schorzeniami. Kiedy nie należy się martwić hipokalcemią? U dzieci, które dopiero co się urodziły. Zwłaszcza chodzi o wcześniaki, noworodki, które miały niską wagę urodzeniową oraz noworodki, których matki chorują na cukrzycę. W tym przypadku jest to zupełnie fizjologiczna sprawa.

Wapń — podsumowanie

Wapń jest w organizmie utrzymywany w bardzo wąskich zakresach i mają na niego wpływ dieta, praca nerek i obrót kostny. Zarówno hiperkalcemia, jak i hipokalcemia są niebezpieczne dla organizmu obojętne i są stanem zagrożenia życia. Początkowo nie dają one objawów i często wykrywane są podczas rutynowych badań. Stan hipokalcemii może prowadzić do tężyczki, czyli momentu, kiedy kurczą się mięśnie i nie macie na to wpływu. W efekcie może dojść do skurczu krtani, co skutkuje bardzo utrudnionym oddechem. Fizjologiczny stan hipokalcemii występuje u wcześniaków, dzieci z niską masą urodzeniową i tych zrodzonych z matek, które chorują na cukrzycę.

Jak zapobiegać wahaniom wapnia? Przede wszystkim, do znudzenia, zbilansowana dieta. Nie należy przesadzać z suplementami i dbać o odpowiednie nawodnienie organizmu. Warto do wody dorzucić jakiekolwiek dodatki, by nie wypłukać organizmu. U mnie wysoka temperatura, mam woda i spory wysiłek fizyczny doprowadził do tężyczki. Teraz jestem mądrzejsza i mam nadzieję, ze Wy również będziecie.

Obraz IAOM-US z Pixabay

O mnie

Nazywam się Aldona Gajek. Jestem Kobietą w Laboratorium.

Dzięki mnie dowiesz się, jak odczytać wynik badań krwi i nie dostać zawału!

Możesz być również zainteresowany tymi tematami: