tarczyca

Tarczyca – podstawy

Tarczyca to coś, co chyba najczęściej się psuje i nie funkcjonuje prawidłowo. W swoim otoczeniu chyba każdy zna co najmniej jedną osobę, która cierpi na zaburzenia tarczycy (niedoczynność, nadczynność, Hashimoto, ale także choroba Gravesa-Basedowa).

Temat, jaki reprezentuje tarczyca, jest tak szeroki, że dzisiaj zajmiemy się podstawami, byście wiedzieli, co i jak.

Tarczyca to inaczej gruczoł tarczowy. Nazwa wzięła się oczywiście od tarczy, czyli kształtu, jaki ten narząd przypomina. Mnie osobiście przypomina on motyla i czasami jest z nim porównywany, ale tarcza to nie tylko wygląd. Narząd ten spełnia też funkcje ochronne dla tchawicy, dla przytarczyc, ale też… dla całego organizmy, jeśli chodzi o promieniowania i tym podobne kwestie. Właśnie dlatego tyle osób cierpi obecnie (i ich dzieci także) na schorzenia tarczycy, a gdyby przyjrzeć się bliżej, okazało się, że ich rozwój przybiegał właśnie na czas słynnego wybuchu elektrowni atomowej w Czarnobylu.

Tarczyca – budowa

Tarczyca jest bardzo bogato ukrwiona, a przepływ krwi przez ten narząd jest jednym z największych, jeśli chodzi o organizm ludzki. Składa się z dwóch płatów (prawego i lewego) oraz łączącego je pasma. U dorosłego człowieka waży od około 15g do 25g, czyli mniej więcej 10 rodzynek lub łyżka jogurtu. Jeśli chodzi o jego objętość, to u kobiet nie przekracza ona 18ml, a u mężczyzn 25ml. Na tylnej powierzchni płatów znajdują się gruczoły przytarczyczne, ale one odpowiadają za gospodarkę wapniem.
Tarczyca produkuje kilka substancji. Za wspomnianą już gospodarkę wapniową odpowiada, produkowana przez komórki C, kalcytonina. Inne komórki wydzielają do pęcherzyków takie hormony jak: trijodotyronina (T3) [1,06-3,14 nmol/l; 70-204 ng/dl] i tyroksyna (T4) [K: 71-142 nmol/l; 5,5 – 11 ug/dl | M: 59-135 nmol/l; 4,6-10,5 ug/dl]. Do ich syntezy konieczny jest jod, stąd jodowanie soli, by dostarczyć chociaż minimalne ilości tego pierwiastka do organizmu. Hormony te nie „podróżują” one jednak samotnie, ale łączą się z inną substancją, która już te pęcherzyki wypełnia, mianowicie tyreoglobuliną (Tg) [3,0-42,0 ng/dl]. Całość jest magazynowana właśnie w takich pęcherzykach. Hormony oddziałują na organizm poprzez krew, która przez tarczycę przepływa.

Trijodotyronina i tyroksyna

Oba hormony działają pobudzająco na metabolizm człowieka. Tutaj mamy pierwsze wyjaśnienie, tego, że zazwyczaj osoby z nadczynnością tarczycy są bardzo szczupłe. Jest tak bardzo często, ale nie zawsze. Działają też tak, że jest nam bardzo ciepło, szybciej metabolizujemy cholesterol. Hormony te mają również zdolność pobudzania układu nerwowego i mięśniowego. Sekrecja tych substancji oczywiście nie działa zupełnie spontanicznie, ale działa związana z pętlą sprzężeń na linii: podwzgórze — przysadka — tarczyca. Najpierw podwzgórze daje sygnał do przysadki, wydzielając tyreoliberynę (TRH). Później przysadka wydziela tyreotropinę, czyli TSH [2-10 mU/l], którą tarczyca odbiera, jako sygnał pobudzający do pracy i do wydzielania hormonów. Gdy hormonów tarczycy w obiegu znajduje się zbyt dużo, do podwzgórza dociera sygnał, że „tyle wystarczy”. Zaprzestaje ono wtedy wydzielania TRH, w wyniku czego zmniejsza się wydzielanie TSH przez przysadkę. Wymienione tutaj substancje odgrywają ważną rolę w diagnostyce zaburzeń chorób tarczycy. Dzięki nim lekarz jest w stanie określić, gdzie leży przyczyna zaburzeń tarczycy, a zatem czy jest to zaburzenia pierwotne lub wtórne. To są te najczęstsze, ale czasami dochodzi do postawienia diagnozy o trzeciorzędowym schorzeniu.

Nadczynność tarczycy

Podstawowy podział polega na rozdziale między nadczynnością i niedoczynnością. Nadczynność występuje w momencie, gdy z jakiegoś powodu tych hormonów tarczycy jest w organizmie więcej niż potrzeba. Tak, jak wspomniałam, są to zazwyczaj osoby szczupłe, ale objawów takiego zaburzenia jest znacznie więcej. Postaram się je ułożyć tak, by łatwiej było zapamiętać. Hormony, które produkuje tarczyca, powodują, jak już wspomniałam, zwiększoną pobudliwość sercową i mięśniową. Na podstawie powyższego obserwujemy wzmożoną pobudliwość emocjonalną, ale też tachykardię, czyli przyspieszone bicie serca. To może powodować potliwość, wspomniany nadmierny spadek masy ciała, mimo większego apetytu, ale też złą tolerancję ciepła. Skoro pobudzony metabolizm i mięśnie, to mogą wystąpić biegunki, które mogą też powodować bezsenność. A to wszystko razem, będzie skutkowało ogólnym osłabieniem.

Niedoczynność tarczycy

Niedoczynność to stan odwrotny. Występuje w momencie, gdy hormonów jest zbyt mało, by zapewnić odpowiednią równowagę. Objawy będą również odwrotne, ale występują też objawy nieoczywiste. Najbardziej oczywiste jest zwiększenie masy ciała. Tutaj zaobserwujemy też bradykardię, czyli spowolnione bicie serca i właściwie z tym objawem łączy się wiele pozostałych. Krew płynie wolniej, nie odżywia organizmu w odpowiedni sposób, organizm nie jet tak „witalny”, więc możemy zaobserwować wysuszenie, ale nawet łuszczenie się skóry. Może wystąpić puchnięcie twarzy i dłoni, ale też zmatowienie i nawet obniżenie głosu. Pacjenci są bardzo wrażliwi na ciepło i cierpią na zaparcia, a to wszystko sprowadza się do ogólnego osłabienia, ale w sposób taki spowolniony, senny.

Kolejny podział to ten na zaburzenia pierwotne, wtórne i trzeciorzędowe. Zaburzenie pierwotne polega na tym, że przyczyna leży w samym narządzie, czyli tarczycy. To tarczyca wówczas produkuje zbyt dużo lub zbyt mało hormonów. Wtórne swoją przyczynę mają gdzie indziej, ale ta przyczyna oddziałuje na tarczycę i wywołuje takie, a nie inne schorzenie. Przyczyna może leżeć na przykład w przysadce, a to tarczyca manifestuje te objawy. Przykładowo to przysadka pobudza lub hamuje wydzielanie hormonów tarczycy, nieadekwatnie do zapotrzebowania organizmu. Trzeciorzędowe schorzenia to te wywołane przez działanie podwzgórza.

Zamieszczam tabelę schorzeń, by łatwiej było je kategoryzować.

PierwotnaWtórna
Nadczynnośćchoroba Gravesa-Basedowa
gruczolak toksyczny (choroba Plummera)
nadczynność sprowokowana (thyreototoxicosis)
Hashimoto
zapalenia tarczycy
nowotwory
gruczolak przysadki
Niedoczynnośćuszkodzenie gruczołu (zanik, wycięcie, niedorozwój)guz przysadki
stany po operacji przysadki

Oczywiście wymienione przeze mnie objawy nie są wytyczną. Są jedynie sugestią, większość pacjentów takie objawy manifestuje, ale nie jest to regułą. Osoby z nadczynnością tarczycy mogą być normalnej wagi, a nawet otyłe. Podobnie osoby z niedoczynnością tarczycy nie są skazane, na nadwagę.

Tarczyca – podsumowanie

Tarczyca, jak nie okazało to temat rzeka. Ciężko jest wszystko zawrzeć w jednym wpisie tak, by nie przeładować go treścią. Tutaj na razie zakończymy, a do tego matu wrócimy. Opracuję dla Was temat wpływu innych czynników na wyniki oznaczeń hormonów tarczycy, a także tego, jakie badania należy wykonać i co oznaczają ich wyniki. Z tego tez powodu tutaj podałam Wam jedynie zakresy referencyjne danych substancji i nie rozpisywałam się przy znaczeniu poszczególnych wartości.

Jeśli macie jakieś pytania, to zapraszam Was serdecznie do zadawania ich w komentarzach. Na pewno się nich odniosę i postaram się je wykorzystać w kolejnym artykule na ten temat.

Tymczasem miejcie się zdrowo.

Do przeczytania!

Obraz M W z Pixabay

O mnie

Nazywam się Aldona Gajek. Jestem Kobietą w Laboratorium.

Dzięki mnie dowiesz się, jak odczytać wynik badań krwi i nie dostać zawału!

Możesz być również zainteresowany tymi tematami: